CO TO JEST RAK ŻOŁĄDKA?

Żołądek stanowi część przewodu pokarmowego, do którego po przejściu przez przełyk dostaje się pokarm i w nim pod wpływem enzymów trawiennych zapoczątkowany zostaje proces trawienia.

Narząd ten składa się z wpustu, dna, trzonu i odźwiernika. Nowotwór może rozwinąć się w każdej z nich, jednak najczęściej do jego powstania dochodzi w części odźwiernikowej (ok. 50%), rzadziej w obrębie trzonu (20%) lub wpustu (25%). Zwykle nowotwór tworzy się w obrębie błony śluzowej, która wyściela żołądek od wewnątrz i stanowi jedną z czterech warstw tworzących jego ścianę. Zaburzenia powstające na poziomie molekularnym nie są rozpoznawane przez systemy naprawcze, co powoduje, że pojedyncza komórka nabywa zdolności do niekontrolowanego namnażania się. W miarę wzrostu nowotworu dochodzi do zajmowania kolejnych warstw. Im więcej warstw jest zajętych przez nowotwór, tym wyższy stopień zaawansowania choroby i tym samym gorsze rokowanie. Nowotwór rozprzestrzenia się zarówno przez ciągłość, obejmując struktury i narządy sąsiadujące z żołądkiem, takie jak przełyk czy trzustka, jak również drogą krwionośną lub chłonną, dając przerzuty m.in. do wątroby, płuc i kości.

Najczęstszym nowotworem złośliwym żołądka, bo występującym aż w 95% przypadków, jest gruczolakorak (adenocarcinoma). Wywodzi się on z komórek błony śluzowej wyścielającej żołądek. Inne, rzadsze nowotwory, to: chłoniaki, guzy neuroendokrynne, mięsaki czy też guzy podścieliska przewodu pokarmowego (GIST).

Od wielu lat obserwuje się systematyczne zmniejszanie się liczby zachorowań na raka żołądka, co jest związane najprawdopodobniej z ograniczeniem spożycia produktów peklowanych i wędzonych, a także zastosowaniem skutecznej antybiotykoterapii zakażeń bakterią Helicobacter pylori.

Polska jest krajem o średniej zachorowalności na raka żołądka. Najczęściej rozpoznawany jest w stadium zaawansowania, w którym przeprowadzenie operacji prowadzącej do wyleczenia nie jest możliwe. Związane jest to z brakiem (poza Japonią) badań przesiewowych, umożliwiających wykrycie nowotworu w okresie bezobjawowym. Wczesna postać raka żołądka stanowi jedynie 5-8% zachorowań i wykrywana jest zwykle przypadkowo.

CZYNNIKI RYZYKA

Badania potwierdzają, że w przypadku nowotworów żołądka znacznie większą rolę w ich powstawaniu odgrywają czynniki środowiskowe (na które można wpływać) niż genetyczne. Obserwując migracje ludności z krajów o wysokim ryzyku zachorowania na raka żołądka do krajów o niskim ryzyku, stwierdzono, że w kolejnych pokoleniach było ono zbliżone do ryzyka ludności tam mieszkającej.

Do czynników wpływających na zwiększenie ryzyka należą:

● nieodpowiednia dieta (bogata w sól, obfita w konserwowane i wędzone produkty oraz uboga w świeże owoce i warzywa),

● płeć (częściej występuje u mężczyzn),

● stan po częściowej resekcji żołądka,

● przynależność etniczna (częściej chorują Japończycy, Chińczycy, Koreańczycy, mieszkańcy Europy Południowej i Wschodniej oraz Ameryki Środkowej),

● niski status socjoekonomiczny,

● narażenie na czynniki chemiczne (górnicy, hutnicy, pracownicy przemysłu gumowego),

● grupa krwi A,

● występowanie polipów gruczolakowych, zmiany będącej uwypukleniem błony śluzowej żołądka, która wiąże się z ok 10-20% ryzykiem przemiany złośliwej,

● zakażenie Helicobacter pylori (bakteria ta jest przyczyną zwiększenia zapadalności na raka i chłoniaka żołądka, wywołuje przewlekłe zapalenie błony śluzowej prowadzące do przemian nowotworowych; przyjmuje się, że od zakażenia do rozwoju nowotworu mija powyżej 30 lat),

● palenie tytoniu (aż dwukrotny wzrost ryzyka),

● zachorowania na nowotwory żołądka w rodzinie (rodzice, dziadkowie, rodzeństwo),

● czynniki genetyczne (rzadkie zespoły, takie jak zespół Lyncha, Peutza-Jeghersa, Gardnera),

● choroba Addisona-Biermera – niedokrwistość złośliwa (w związku z zaburzeniami w układzie odpornościowym dochodzi do zaniku błony śluzowej żołądka, co wiąże się to ze wzrostem ryzyka zachorowania),

● choroba Menetriera (przerost błony śluzowej żołądka).

Choroba wrzodowa żołądka nie stanowi stanu przedrakowego a przemiana wrzodu w nowotwór złośliwy ma miejsce bardzo rzadko. Należy jednak pamiętać, że stwierdzenie owrzodzenia śluzówki żołądka w trakcie przeprowadzanego badania endoskopowego jest wskazaniem do pobrania materiału do badania mikroskopowego.

OBJAWY, WCZESNE WYKRYCIE

Objawy raka żołądka są niecharakterystyczne i mogą być identyczne z tymi, które obserwowane są w innych powszechnych chorobach, takich jak zapalenie błony śluzowej żołądka czy też choroba wrzodowa lub refluksowa. Lekceważenie pierwszych symptomów niewątpliwie wpływa na opóźnienie prawidłowej diagnozy i jest przyczyną rozpoznawania choroby nowotworowej w zaawansowanym stadium, co zmniejsza szanse chorego na wyleczenie.

Do najczęściej zgłaszanych objawów wśród Pacjentów z rakiem żołądka należą tzw. objawy dyspeptyczne (tj. bóle w nadbrzuszu, uczucie pełności, odbijanie, nudności), utrata apetytu, ubytek masy ciała, wymioty, zaburzenia połykania, smoliste stolce. Zwykle objawy te trwają kilka miesięcy, a nawet lat, okresowo nasilając się i ustępując. W późniejszym etapie choroby mogą dołączyć się: wyczuwalny guz w nadbrzuszu, powiększenie węzłów chłonnych, szczególnie węzłów chłonnych znajdujących się nad obojczykiem po lewej stronie (węzeł Virchowa), wodobrzusze, wyniszczenie, wysięk w jamie opłucnej, guz jajnika (tzw. guz Krukenberga będący przerzutem raka żołądka do jajnika).

Występowanie któregokolwiek z objawów wymaga konsultacji lekarskiej, a pierwszym krokiem w wyjaśnieniu przyczyny dolegliwości powinno być zebranie wywiadu i zbadanie Pacjenta.

STADIA ZAAWANSOWANIA

Tak jak w większości nowotworów, również w raku żołądka wyróżnia się cztery stopnie zaawansowania choroby. Stopień I charakteryzuje najlepsze rokowanie, a IV, który związany jest z obecnością odległych przerzutów, rokowanie najgorsze. Im bardziej rozległy proces nowotworowy, tym wyższy stopień zaawansowania choroby.

Duże znaczenie kliniczne, związane z różnicą w rokowaniu, ma podział na wczesnego i zaawansowanego raka żołądka. Głębokość nacieku nowotworowego jest niezwykle istotnym czynnikiem prognostycznym. Rak wczesny charakteryzuje się lepszym rokowaniem, zwykle nie daje objawów i wykrywany jest bardzo rzadko. W zaawansowanym raku żołądka rokowanie pogarsza się w miarę wzrostu głębokości nacieku i zwiększania się liczby zajętych węzłów chłonnych.

Ocena stopnia zaawansowania jest ważna pod kątem leczenia operacyjnego, które jako jedyne daje możliwość wyleczenia, pod warunkiem wykonania całkowitego wycięcia nowotworu (operacja radykalna). W stadium nieoperacyjnym znaczne zaawansowanie choroby powoduje, że przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego mającego na celu wyleczenie nie jest możliwe.

Ważnym parametrem jest również tzw. stopień złośliwości histologicznej (G, grading). Opisuje on cechy komórek rakowych. Nowotwór może być dobrze zróżnicowany, to znaczy jego komórki są podobne do utkania macierzystej tkanki, bądź źle zróżnicowany, co rokuje gorzej. Dodatkowo ocenia się liczbę podziałów i cechy martwicy guza.

DIAGNOSTYKA

Lekarz w zależności od wskazań może zlecić wykonanie takich badań, jak:

● Gastroskopia – najlepsze badanie umożliwiające ocenę nie tylko wszystkich części żołądka, ale także przełyku. Lekarz wykonujący gastroskopię dzięki giętkiemu przyrządowi zaopatrzonemu w układ optyczny może obejrzeć śluzówkę górnego odcinka przewodu pokarmowego i uzyskać materiał do badania mikroskopowego, które jako jedyne pozwala postawić ostateczne rozpoznanie. Obowiązuje pobranie minimum 6 wycinków i wykonanie testu w kierunku zakażenia bakterią Helicobacter pylori. Gastroskopia stosowana w badaniach kontrolnych po leczeniu raka żołądka pozwala wykryć wznowę procesu nowotworowego. Jest to bardzo czuła metoda. W związku z brakiem charakterystycznych objawów raka żołądka każdy pacjent zgłaszający stałe objawy dyspeptyczne powinien mieć wykonaną gastroskopię.

● Badanie radiologiczne górnego odcinka przewodu pokarmowego z użyciem kontrastu. Obecnie rzadziej wykonywane. Polega na wykonaniu serii zdjęć rentgenowskich w trakcie pasażu przez przewód pokarmowy specjalnej substancji (kontrastu), która pokrywając cienką warstwą śluzówkę przewodu pokarmowego, umożliwia zaobserwowanie jej nieprawidłowości. Wadą tego badania jest brak możliwości pobrania materiału (wycinków) do badania mikroskopowego i mniejsza czułość w wykrywaniu wczesnych zmian błony śluzowej.

● Ultrasonografia – umożliwia ocenę zaawansowania procesu nowotworowego, wykrycie ewentualnych przerzutów w wątrobie, okolicznych węzłach chłonnych czy też stwierdzenie zajęcia sąsiednich narządów. Szczególnym rodzajem badania ultrasonograficznego jest EUS (endosonografia), dzięki której możliwa jest bardziej precyzyjna ocena grubości nacieku nowotworowego w żołądku.

● Tomografia komputerowa (CT), rezonans magnetyczny (NMR), pozytonowa tomografia emisyjna (PET) – pozwalają na dokładniejszą niż ultrasonografia ocenę stopnia zaawansowania nowotworów żołądka, co czyni je przydatnymi w kwalifikacji pacjenta do zabiegu operacyjnego.

● Badania laboratoryjne (morfologia, biochemia) – nie mają znaczenia w rozpoznawaniu raka żołądka, są natomiast przydatne w ocenie stanu wydolności narządowej chorego. Niedokrwistość lub niski poziom albumin towarzyszy zwykle zaawansowanej chorobie.

● Markery nowotworowe – najczęściej oceniane CA19-9 i CEA (antygen rakowo-płodowy) nie są wiarygodne, gdyż ich stężenie może wzrastać w innych nowotworach, np. trzustki, jelita grubego, wątroby i chorobach nienowotworowych, takich jak marskość wątroby, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, zapalenie trzustki. Markery te nie mają zastosowania w badaniach przesiewowych. aczkolwiek mogą być przydatne w wykryciu ewentualnego nawrotu choroby po leczeniu operacyjnym. Podwyższone stężenia CA19-9 i CEA stwierdza się w zaawansowanych postaciach raka żołądka.

Przy braku możliwości postawienia rozpoznania z zastosowaniem gastroskopii przeprowadza się operację zwiadowczą (metodą laparotomii), która jest metodą z wyboru w procesach rozrostowych w obrębie jamy brzusznej i miednicy.

Ostateczne rozpoznanie stawia się na podstawie badanie mikroskopowego materiału pobranego w czasie gastroskopii, laparoskopii lub laparotomii.

Źródło > kliknij tutaj